Đi không quá nhiều nước nhưng với chúng tôi, đến với nước Italia xinh đẹp trong chuyến công tác vừa qua thật sự xúc động khi được mục sở thị, cảm nhận được tấm lòng lớn lao của những “sứ giả” với sứ mệnh truyền bá văn hóa Việt ở Italia.
Đó là những tấm gương của những người thầy, những sinh viên Việt tận tâm gây dựng văn hóa Việt, gieo những con chữ để phát triển tiếng Việt, góp phần gây dựng cầu nối hữu nghị, phát triển bền vững quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam-Italia trong hiện tại và tương lai.
Đến với Trường Đại học Ca' Foscari, chúng tôi đã trực tiếp gặp được những “sứ giả” của tình hữu nghị Việt-Italia , những con người thật sự tâm huyết, ngày đêm đau đáu với sự nghiệp dạy tiếng Việt ở Italia như: Giáo sư Richard Trần Quang Anh, cô giáo Lê Thị Bích Hường, và một số sinh viên mới từ Việt Nam sang học tại Italia....
Trong đó, có lẽ xúc động nhất là tấm gương của cô giáo Lê Thị Bích Hường. Cô giáo Lê Thị Bích Hường quê ở Việt Trì, Phú Thọ, nhưng lại chủ yếu sống ở Sen Hồ, Việt Yên, Bắc Giang từ khi còn nhỏ-quê hương của của một trong 49 làng quan họ cổ.
Chia sẻ với Đoàn công tác chúng tôi, cô bộc bạch tâm sự, bố mẹ cô không làm trong lĩnh vực nghệ thuật nhưng đã tham gia vào lĩnh vực này. Bố cô là kỹ sư điện nhưng tích cực sáng tác, rồi tham gia vào Hội nhạc sĩ Việt Nam.
Mẹ cô là một trong những người đứng ra thành lập Câu lạc bộ quan họ ở làng. Bà là người đặt lời mới cho các bài hát theo làn điệu dân ca quan họ, ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước, chủ quyền biển đảo, đồng thời mở lớp dạy quan họ miễn phí cho hơn 50 cháu ở làng Sen hồ.
Bác ruột cô là Trần Linh Quý, nhà nghiên cứu quan họ, cựu hiệu trưởng trường Trung cấp nghệ thuật Hà Bắc trước đây. Cậu ruột cô là Trần Minh Chính, Tiến sĩ văn hóa học, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian đã có một công trình nghiên cứu về dân ca Quan họ khá đồ sộ, công phu với tựa đề “ Sinh hoạt văn hóa Quan họ làng”. Công trình đã được nhận giải thưởng Văn nghệ dân gian Việt Nam năm 2016 vì những đóng góp có giá trị cả về mặt lý luận và thực tiễn vào sự nghiệp bảo tồn, phát huy, phát triển loại hình dân ca đặc sắc này.
Có lẽ vì thế mà những làn điệu dân ca quan họ tự thân đã ngấm vào huyết mạch từ bé, nên sang Italia, cô như một “ca sĩ”, luôn biết uyển chuyển lồng ghép, vừa dạy tiếng Việt vừa dạy hát, đem các làn điệu dân ca quan họ đến với các sinh viên và những học giả, những người bạn Italia yêu quý Việt Nam.
Và trân quý hơn, cô giáo Lê Thị Bích Hường luôn tâm huyết, trách nhiệm, hết lòng vì sự nghiệp truyền bá tiếng Việt. Cô sẵn sàng dạy thêm giờ miễn phí khi có sự kiện và dồn tất cả công sức, tiền của cá nhân để tổ chức các sự kiện quảng bá văn hóa Việt Nam tại Italia…
Chia sẻ về cơ duyên nào trở thành cô giáo-“sứ giả” của Việt Nam thúc đẩy phong trào dạy tiếng Việt ở Italia, cô Lê Thị Bích Hường nhớ lại: "Vào năm 2005, tức là cách đây 18 năm trước, khi tôi đang làm việc tại Brazil với tư cách là Giám đốc điều hành Dự án hợp tác giữa Italia và Brazil, có một người chị bạn người Pháp gốc Việt đang sống và làm việc ở Pháp nhờ tôi dạy tiếng Việt."
"Mục đích của chị ấy là có vốn tiếng Việt để có thể nói chuyện với họ hàng ở Việt Nam nhân dịp về thăm Việt Nam của chị ấy. Sau đó, tôi dạy thêm một vài người nữa cũng với mục đích giúp họ có thể nói chuyện với họ hàng bên Việt Nam"- cô Lê Thị Bích Hường kể.
"Sau 10 năm làm việc ở Brazil (2005-2015), tôi quay trở lại Italia. Tôi bắt đầu thành lập hiệp hội nhịp cầu văn hóa Italia-Việt Nam và bắt đầu dạy tiếng Việt với tư cách giáo viên tình nguyện cho Hiệp hội. Vì theo quan điểm của tôi có thêm một người biết tiếng Việt, có nghĩa là thêm một người biết về Việt Nam" - cô Lê Thị Bích Hường nói tiếp.
"Để dạy học được, tôi đã tham gia cuộc tập huấn tại Việt Nam dành cho các giáo viên dạy tiếng Việt ở nước ngoài do Chính phủ Việt Nam tổ chức thông qua Ủy ban Người Việt Nam ở nước ngoài".
"Sau đó tôi dạy tiếng Việt cho các cháu Việt Nam được nhận làm con nuôi ở bên Italia trong dự án do thành phố Bologna tài trợ. Từ năm 2019, khi bộ môn tiếng Việt bắt đầu được thành lập, tôi nộp đơn và trúng tuyển làm giảng viên thực hành tiếng Việt cho Bộ môn tiếng Việt ở đại học Ca’ Foscari cho đến nay".
Biết chúng tôi quan tâm quá trình dạy và học tiếng Việt nơi đây, cô giáo Hường cũng thẳng thắn chia sẻ: so với “bên nhà”, việc dạy học tiếng Việt ở đây với đối tượng sinh viên người Italia nên rất đặc thù, khó khăn, vì thế phải biết cách cải tiến cách dạy mới “vào” được.
Đặc thù ở chỗ, tiếng Việt là một bộ môn mới và so với các tiếng châu Á khác chưa được phát triển nên số lượng sinh viên vào học còn rất ít so với các bộ môn khác như tiếng Trung Quốc, tiếng Nhật Bản, tiếng Hàn Quốc.
Bản thân người nước ngoài học tiếng Việt cũng rất khó. Do tiếng Việt có nhiều thanh điệu nên cô đã dùng các nhạc cụ cổ truyền Việt Nam (trống, chập cheng) để cho các em sinh viên Italia hình dung được sự khác nhau giữa các âm điệu do khác dấu
"Thí dụ tùng-thanh trầm, cắc-thanh cao, phỏng theo cách gọi tên âm thanh khi ta đánh vào mặt trống hay thành trống. Hay chập-dấu nặng và cheng-dấu không/không dấu. Đây là phương pháp dạy đặc thù, vận dụng “sáng tạo” mà tôi đặt tên là Phương pháp dạy phát âm Tùng Cắc" - cô Hường chia sẻ.
Mặt khác, các em sinh viên Italia khi đăng ký vào học ở bộ môn tiếng Việt đều mong muốn được biết về văn hóa Việt Nam. Chính vì vậy, so với các trường đại học ở Italia có môn tiếng Việt, Đại học Ca’ Foscari là nơi duy nhất cung cấp cho các em sinh viên những kiến thức cả về lịch sử, văn học, kinh tế, địa chính trị, nghệ thuật và mọi khía của văn hóa Việt Nam.
Ngoài ra, số giờ học tiếng Việt chưa được nhiều như các bộ môn khác. Một tuần học 2 buổi (lý thuyết và thực hành), mỗi buổi 2 tiếng với tổng số là 60 giờ cho một học kỳ và 120 giờ cho cả năm, tương đương với 1 tháng rưỡi nếu học 1 tuần năm ngày và 4 giờ trong 1 ngày.
Học sinh học hai tiếng chính đó là tiếng Thái Lan và tiếng Việt Nam với số giờ tương đương như nhau nhưng số học sinh được sang Thái Lan thực tập gấp 5 lần số học sinh được sang Việt Nam thực tập.
"Từ đặc thù đó, chúng tôi mang đến cho sinh viên nhiều hình thức truyền tải để có thể vừa dễ học tiếng Việt, vừa dễ cảm thụ nét đặc sắc văn hóa Việt qua các thể loại dân ca, sân khấu cổ truyền Việt Nam như quan họ, chèo, cải lương, tuồng cổ, múa rối nước. Hoặc qua các tác phẩm thơ của các nhà thơ nổi tiếng mà thế giới biết đến như Nguyễn Bính, Hồ Xuân Hương và đặc biệt là Truyện Kiều của Đại văn hào Nguyễn Du…" - cô Hường kể.
Và gieo mầm rồi cũng ngày hái quả, cô giáo Hường phấn khởi cho biết: Các em sinh viên Italia rất hiếu học và thể hiện tình cảm yêu quý Việt Nam bằng cách đón nhận và tham gia tích cực các hoạt động văn hóa ngoại khóa do tôi khởi xướng. Đặc biệt thông qua học hát các làn điệu dân ca Việt Nam, các em đã tham gia với niềm đam mê và trách nhiệm rất cao.
“Nhiều khi các em phải tập ở công viên khi chưa mượn được phòng hay chịu rét trong phòng không có lò sưởi để nghe tôi giảng truyện Kiều và tập đọc những vần thơ Kiều đầu tiên”.
"Các em đã được tôi phát huy khả năng của mình và đều được tạo điều kiện để tham gia tất cả các sự kiện văn hóa mà tôi khởi xướng. Thậm chí, có khi các em say mê học hát và múa online đến tận 11 giờ đêm. Trong số đó, nhiều em đã làm cho tôi bất ngờ đến xúc động về khả năng cảm thụ văn hóa Việt khi tự viết chương trình, lời bình các tiết mục văn nghệ".
"Tôi đặc biệt xúc động về thành quả học tiếng Việt và du nhập văn hóa Việt Nam của các sinh viên Italia. Chính các em với vốn tiếng Việt và văn hóa Việt Nam đã làm rạng rỡ chương trình “Hồn Việt” được tổ chức cách đây một năm" - cô Hường xúc động kể.
"Các em đã giới thiệu về lịch sử oanh liệt của đất nước con rồng cháu tiên-Việt Nam thông qua tiết mục múa cờ Dòng máu lạc hồng. Giới thiệu các làn điệu dân ca thể hiện lòng mến khách của người dân Việt Nam nói chung và người dân Kinh Bắc nói riêng với các bài hát: quan họ Mời nước mời trầu, chèo với tiết mục Xúy Vân giả dại, cải lương với Tứ đại oán-Bá Lý Hề; phong tục đón Tết cổ truyền Việt Nam qua bài hát múa Tết quê em. Giới thiệu thơ Nôm qua bài thơ Bánh trôi nước của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương, phong trào thơ mới qua bài thơ “Chân quê”của nhà thơ Nguyễn Bính. Giới thiệu một nghệ thuật vô cùng độc đáo của Việt Nam là múa rối nước và tác phẩm kiệt tác thơ Nôm Truyện Kiều của Nguyễn Du..."- cô giáo Hường nói.
Quả đúng như vậy, các sinh viên Italia, sinh viên nước ngoài và những người Việt Nam đang du học, công tác tại Đại học Ca’ Foscari khi trao đổi với chúng tôi cũng đều bày tỏ và hứng khởi với cách dạy tiếng Việt ở đây.
Sinh viên Tommaso Becchi, tâm sự: "Khi em chọn học tiếng Việt ở tuổi 18, đó là vì nhiều lý do. Trước hết, em bị thu hút bởi lịch sử đất nước của Bác Hồ: biết ngôn ngữ là cần thiết để thâm nhập văn hóa của một quốc gia, đặc biệt là một quốc gia cổ xưa như Việt Nam. Về điều này, em mừng là chỉ sau vài tháng, em đã có cái nhìn bao quát hơn về nhiều sự kiện lịch sử".
"Tuy nhiên, khi em chọn con đường đại học này, không chỉ để có cái nhìn đầy đủ hơn về quá khứ, mà còn là cơ hội để trải nghiệm hiện tại và tương lai. Ngày nay, bất kỳ ai biết tiếng Việt đều được kết nối với đất nước 100 triệu dân và nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng."
"Em rất hài lòng với sự lựa chọn học tiếng Việt của mình. Bây giờ, em rất nóng lòng được đến Việt Nam để đi dạo quanh Phố cổ Hà Nội và ngắm nhìn những tòa nhà chọc trời của thành phố Hồ Chí Minh!"
Sinh viên Nawal Rebib, cho biết: Bị cuốn hút bởi sự đa dạng văn hóa của Đông Nam Á, em chọn học tiếng Việt. Nhờ sự giúp dạy dỗ tận tình của các thầy cô, em đã học được những điều cơ bản về tiếng Việt. Em rất hài lòng với kết quả đạt được và nóng lòng chờ đợi để có thể áp dụng nó vào thực tế tại Việt Nam.
"Sinh viên năm thứ hai như em mong muốn có cơ hội được sang thực tập tại Việt Nam, đất nước của Bác Hồ, để hoàn thiện hơn tiếng Việt và thực hành những gì chúng em đã học được trong những năm này ở Đại học Ca' Foscari. Rất tiếc là không có nhiều chương trình học tại các trường đại học ở Việt Nam và cơ hội thực tập tại Việt Nam. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm quan hệ Việt Nam-Italia, chúng em mong muốn Chính phủ Việt Nam tạo điều kiện để cho chúng em thực hiện được ước nguyện này".
Sinh viên Chiaral Venturi, chia sẻ: "Chúng tôi tin rằng việc có thể đi thực tập tại Việt Nam là một kinh nghiệm cần thiết để hiểu đầy đủ và sâu rộng những gì chúng tôi học trong lớp. Trên thực tế, học tập hoặc làm việc tại Việt Nam trong một thời gian cho phép sinh viên chúng tôi cải thiện việc học ngôn ngữ và lịch sử của đất nước, nhưng trên hết là để tiếp xúc với nền văn hóa tuyệt vời của Việt Nam, mà chúng tôi chỉ có thể nhận thức một phần nhỏ trong lớp học. Dưới sự chỉ đạo của cô Hường, chúng tôi đã tổ chức một số sự kiện để chào mừng và tôn vinh Việt Nam và các truyền thống của đất nước xinh đẹp này".
"Đối với sinh viên chúng tôi, thật lý tưởng nếu chúng tôi có thể nhận được từ phía Chính phủ Việt Nam sự giúp đỡ có thể là vật liệu và đồ vật truyền thống, sách tiếng Việt, giúp đỡ trong việc soạn thảo từ điển,… Những yêu cầu này thể hiện sự quan tâm và mong muốn của sinh viên chúng tôi là có thể được học sâu hơn và cải thiện tốt hơn những gì chúng tôi đang học, với hy vọng rằng mối quan hệ của chúng tôi với chính phủ Việt Nam ngày càng được củng cố".
 |
|
Nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Phạm Hùng Vương (người thứ hai từ trái sang). (ẢNH: TG) |
